Auteur: technische afdeling Mycond
Vochtigheidscontrole in het magazijn is een van de belangrijkste taken voor eigenaren van logistieke centra in Nederland. Een onjuiste relatieve vochtigheid voor de opslag van goederen kan tot aanzienlijke economische verliezen leiden. Ervaring leert dat de jaarlijkse schade door hoge vochtigheid vaak 3-5 keer hoger is dan de kosten van een luchtontvochtigingssysteem.
De meest voorkomende problemen waar magazijncomplexen in steden van Amsterdam tot Eindhoven mee te maken hebben, zijn: corrosie van metalen producten bij hoge vochtigheid, wat leidt tot afkeur en retouren; verlies aan sterkte van kartonnen verpakkingen bij een vochtigheid boven 65%, wat vervorming en breuk veroorzaakt; en condensvorming op koude oppervlakken, wat gevaar oplevert voor het personeel en goederen beschadigt.
Op basis van de exploitatie worden magazijnen ingedeeld in twee hoofdtypen:
- Passieve magazijnen – ruimtes met zelden toegang voor personeel en minimale goederenbeweging (archieven, museumdepots, langetermijnopslag).
- Actieve magazijnen – ruimtes met continu laden en lossen en frequent openen van deuren/poorten (distributiecentra, logistieke hubs).
Doelbepaling van het project en controlewaarden voor vochtigheid
Bij het ontwerpen van een ontvochtigingssysteem voor een magazijn is het cruciaal om een concreet doel te formuleren, en niet simpelweg “de vochtigheid verlagen”. Een voorbeeld: een magazijn voor metaalproducten in Rotterdam handhaafde 40% relatieve vochtigheid volgens de technische specificatie, maar toch vormde zich condens op het metalen dak in de nacht, wanneer de oppervlaktetemperatuur onder het dauwpunt van de lucht zakte. Het probleem was dat het projectdoel het handhaven van de relatieve vochtigheid was, en niet het voorkomen van condensatie op oppervlakken.
Aanbevolen niveaus van relatieve vochtigheid voor verschillende soorten goederen:
- Staal- en gietijzerproducten – maximaal 40% bij een temperatuur van 18-22°C
- Aluminium en non-ferrometalen – tot 50%
- Kartonnen verpakking – 45-55% (om 80% van de sterkte te behouden)
- Elektronica en printplaten – 30-45%
- Farmaceutische producten – 30-40% afhankelijk van het producttype
Voor koelmagazijnen, die in Nederland op grote schaal worden gebruikt, wordt gestuurd op het dauwpunt in de opslagruimte en niet op de relatieve vochtigheid. Het dauwpunt van de lucht moet 2-3°C lager zijn dan de temperatuur van het koudste oppervlak om condensatie te voorkomen.
Vergelijking van passieve en actieve magazijnen
Passieve magazijnen kenmerken zich door lage vochtbelastingen. De belangrijkste vochtbron is dampdoorlatendheid via de gebouwschil en minimale infiltratie door kieren. Ontvochtigingssystemen voor dergelijke magazijnen kunnen compact zijn met een lage capaciteit.
Actieve magazijnen kennen hoge dynamische belastingen door het frequent openen van poorten, beweging van heftrucks, aanwezigheid van personeel en aanvoer van vochtige goederen. Vergelijkend voorbeeld: een magazijn met een volume van 3000 m³ met één poortopening per uur heeft een ontvochtiger nodig met een capaciteit van circa 2-3 kg/uur, terwijl hetzelfde magazijn met 20 openingen per uur 15-25 kg/uur vereist. Een verschil van 8-10 keer bij dezelfde ruimteafmetingen!
Berekening van vochtbelastingen
Een juiste berekening van de vochtbelasting van het magazijn is de basis voor een succesvol ontwerp van het ontvochtigingssysteem. De belangrijkste vochtbronnen in actieve magazijnen:
1. Infiltratie van vocht via deuren/poorten – de voornaamste bron, goed voor 60-80% van de totale belasting. Bijvoorbeeld: voor een poort van 4×3,5 m bij buitentermen van 28°C/75% RV (vochtinhoud circa 18 g/kg) en binnentermen van 18°C/45% RV (vochtinhoud circa 6 g/kg), bij een luchtsnelheid door de open poort van 0,8 m/s en een opentijd van 2 minuten, brengt één opening ongeveer 1,2-1,5 kg vocht binnen. Bij 15 openingen per uur is dat 18-22 kg/uur.
2. Infiltratie via kieren en lekken – 10-25% van de belasting, afhankelijk van de staat van het gebouw.
3. Dampdiffusie door wanden, vloer en dak – minder dan 5% van de totale belasting. Belangrijk is dat veel ontwerpers deze factor overschatten en aanzienlijke kosten maken voor extra dampremming en afdichting, terwijl zelfs een verdubbeling van de dampdoorlatendheid van wanden de totale belasting slechts met 3-4% verhoogt.
4. Personeel – belasting 40-100 g/uur per persoon, afhankelijk van de fysieke inspanning.
5. Goederen – de vochtuitstoot hangt af van hun hygroscopiciteit. Karton, hout en textiel geven vocht af bij dalende relatieve vochtigheid en nemen vocht op bij stijging.
Keuze van het type ontvochtiging
Bij de keuze van een industriële luchtontvochtiger voor een magazijn is het belangrijk de temperatuuromstandigheden en het vereiste dauwpunt in acht te nemen:
Condensatie-ontvochtigers – optimaal bij een luchttemperatuur boven 15°C en een beoogd dauwpunt boven 7-10°C. Hun energie-efficiëntieverhouding (COP) bedraagt 2,0-4,0, wat ze economisch maakt bij hoge vochtbelastingen en gematigde droogte-eisen. Een beperking is het bevriezen van condens op de verdamper bij lage temperaturen.
Adsorptie-ontvochtiger voor magazijnen – noodzakelijk bij een luchttemperatuur onder 15°C of een beoogd dauwpunt onder 5°C. Onmisbaar voor koelmagazijnen, laagtemperatuurkamers en ruimtes met strenge vochtigheidseisen. Houd er rekening mee dat een adsorptie-ontvochtiger de uittredende luchttemperatuur met 10-15°C verhoogt als gevolg van de adsorptiewarmte.
Gecombineerde systemen – combineren de voordelen van beide technologieën. Een typische opzet omvat voorgekoelde lucht vóór de adsorptie-unit. Bijvoorbeeld: het koelen van toevoerlucht van 32°C/20 g/kg naar 18°C/12 g/kg vermindert de belasting van de adsorptie-ontvochtiger met 40%.
Architectonische en organisatorische maatregelen om de belasting te verminderen
Hoe verlaagt u de vochtbelasting zonder grote investeringen? De volgende maatregelen blijken vaak kosteneffectiever dan de installatie van krachtigere apparatuur:
Snelloopdeuren en vochtigheid – verkorten de openingstijd van typisch 120-180 seconden naar 20-30 seconden, wat de vochtbelasting evenredig vermindert.
Luchtgordijnen – creëren een barrière tussen buiten- en binnenlucht met een effectiviteit van 70-85% bij juiste selectie en installatie. De luchtsnelheid moet 8-12 m/s zijn en de hellingshoek 15-20° naar buiten.
Kunststof strookgordijnen – vooral belangrijk voor hoge openingen boven 3 meter, waar een sterke convectiestroom ontstaat door het dichtheidsverschil tussen koude en warme lucht.
Organisatorische maatregelen – omvatten het beheersen van de openingstijden van poorten. Zo verminderde in een magazijncomplex in Utrecht het terugbrengen van de gemiddelde openingstijd van 3 naar 1 minuut de vochtbelasting met 72% zonder kapitaalinvesteringen, enkel door instructie van het personeel en installatie van een geluidssignaal.
Distributie van ontvochtigde lucht en automatisering
Het hoofdprincipe van de distributie van ontvochtigde lucht is: voer de droogste lucht toe waar deze het hardst nodig is. In een magazijn met een ingebouwde koelkamer verlaagde het plaatsen van uitblaasdiffusers voor droge lucht direct bij de deur van de koelkamer de belasting op de interne ontvochtiger van de koelkamer met 35%.
Aanbevelingen voor de positie van diffusers omvatten plaatsing langs de wand met de poorten en bij doorgangen naar koude zones. Het wordt aanbevolen vochtsensoren op 1,5 m hoogte te plaatsen, in een zone met goede luchtcirculatie, niet dichter dan 2 m van deuren, warmte- of koudebronnen en toevoerdiffusers.
Typische ontwerpfouten
Bij het ontwerpen van ontvochtigingssystemen voor magazijnen in Nederland worden vaak de volgende fouten gemaakt:
1. Te veel focus op het afdichten van wanden in plaats van het beheersen van deuropeningen. Voorbeeld: uitgaven van 40 000 euro aan extra dampremming en afdichting van het magazijn leverden slechts 6% reductie van de belasting op, terwijl de installatie van snelloopdeuren voor 12 000 euro de belasting met 45% verlaagde.
2. Rekenen met gemiddelde in plaats van piekbelastingen, wat leidt tot onvoldoende capaciteit van het systeem in kritieke periodes.
3. Het negeren van initiële droging, terwijl nieuwe gebouwen en vers aangevoerde goederen wekenlang vocht kunnen afgeven.
4. Gebrek aan afstemming met de exploitatie-/operationsdienst – het beste systeem werkt niet als het personeel deuren open laat staan.
5. Sturen op relatieve vochtigheid zonder rekening te houden met oppervlaktetemperaturen – een formeel bereikt niveau van 40% RV voorkomt geen condensatie op koude constructiedelen als hun temperatuur onder het dauwpunt ligt.
FAQ: antwoorden op veelgestelde vragen
Welke relatieve vochtigheid is nodig om corrosie in een magazijn met stalen producten te voorkomen?
Voor een betrouwbare preventie van corrosie van stalen producten moet de relatieve vochtigheid niet hoger zijn dan 40% bij een stabiele temperatuur van 18-22°C.
Waarin verschilt het ontwerp fundamenteel voor een passief en een actief magazijn?
Het belangrijkste verschil zit in de vochtbelastingen, die voor actieve magazijnen 5-10 keer hoger zijn bij dezelfde ruimtegrootte. Dit vereist overeenkomstig krachtigere apparatuur en meer aandacht voor het beheer van deuropeningen.
Wanneer is het verplicht om adsorptie-ontvochtigers toe te passen?
Adsorptie-ontvochtigers zijn noodzakelijk in drie gevallen: bij een luchttemperatuur onder 15°C, wanneer een dauwpunt onder 5°C nodig is, en voor koelmagazijnen en laagtemperatuurkamers.
Wat is effectiever om de vochtigheid te verlagen: het afdichten van het magazijn of snel sluiten van deuren?
Het beheren van deuropeningen is doorgaans 5-10 keer effectiever om de totale vochtbelasting te verlagen dan extra afdichting van de gebouwschil.
Conclusies
Succesvol ontwerp van ontvochtigingssystemen voor magazijnruimtes is gebaseerd op drie kernprincipes:
1. Het definiëren van het werkelijke projectdoel, en niet louter formele vochtigheidsindicatoren. Het doel moet worden geformuleerd in termen van het voorkomen van problemen (condensatie, corrosie), niet enkel het bereiken van een bepaald niveau van relatieve vochtigheid.
2. Het berekenen van belastingen met de juiste prioriteiten, waarbij het beheer van deuropeningen belangrijker is dan het afdichten van wanden. Het openen van deuren is de belangrijkste bron van vocht in actieve magazijnen en omvat 60-80% van de totale belasting.
3. De keuze van het systeem voor de specifieke temperatuurcondities en het vereiste dauwpunt. Voor temperaturen boven 15°C en gematigde droogte-eisen zijn condensatie-ontvochtigers optimaal; voor lage temperaturen en strenge eisen zijn adsorptiesystemen noodzakelijk.
Organisatorische en architectonische maatregelen zijn vaak effectiever dan dure apparatuur. Een gefaseerde aanpak wordt aanbevolen: implementeer eerst organisatorische maatregelen, evalueer hun effect en selecteer vervolgens apparatuur op basis van de werkelijke en niet alleen de berekende belasting.
